Wciąż mało kto wie, że matcha ma wiele wspólnego z kulturą samurajską, a więc i z tradycyjnymi sztukami walki wywodzącymi się z tradycji samurajskiej, na przykład kendō. Samurajowie od około XIII wieku używali napoju z herbatą matcha jako środka poprawiającego koncentrację i wytrzymałość, który pity przed pojedynkiem miał pozytywnie wpłynąć na jego wynik. Co więcej, przez wieki przygotowali oni nawet rozbudowany model przygotowania i konsumowania matchy zwany wabi. Ta filozofia dała podwaliny ceremonii herbacianej, takiej, jaką znamy dziś. Niektóre przekazy podają również, że podczas spotkań, samurajowie zwykli popijać matche z jednego kubka, co było traktowane jako swoisty rytuał, mający na celu scementowanie boskiej woli, zaufania i lojalności.
Kendō to japońska odmiana szermierki sportowej, prowadzona przy użyciu mieczy bambusowych. Jest jedną z japońskich sztuk walki określanych wspólnym mianem budō, do których należą między innymi cieszące się większą popularnością i rozpoznawalnością w Polsce sztuki walki takie jak aikidō, judō czy karate. Mało kto jednak wie, że to właśnie kendō pozostaje najszerzej trenowaną tradycyjną sztuką walki w Japonii, przewyższając poprzednio wymienione sporty o setki tysięcy ćwiczących.
Głównym celem treningu kendō jest, poprzez ćwiczenia fizyczne, dążenie do kształcenia umysłu i ciała oraz rozwoju osobowości. Stąd końcówka dō, w japońskim tłumaczeniu „droga“. W Japonii kendō jest postrzegane jako “sztuka walki na całe życie”, jako że można je uprawiać w każdym wieku bez ryzyka kontuzji, które dotykają głównie profesjonalnych zawodników. Najsilniejsi zawodnicy to jednak właśnie ci, którzy rozpoczęli rygorystyczny trening jako dzieci oraz kontynuowali go przez szkołę podstawową, średnią i uniwersytet, często zdobywając mistrzostwo w tej dziedzinie już jako policjanci czy nauczyciele. Dlaczego? Kendō jest szeroko uprawiane wśród funkcjonariuszy służb mundurowych i to właśnie dlatego osoby chcące odnosić sukcesy sportowe często wybierają właśnie te zawody. W Japonii nie sposób znaleźć osoby, która nie miała z kendō styczności, czy to w szkole (na obowiązkowych lekcjach wychowania fizycznego można wybierać spośród kendō czy judō), w klubach uniwersyteckich czy poprzez prywatne dōjō (kluby sportowe).
Kendō wywodzi się bezpośrednio z bojowej szermierki samurajskiej, której historia sięga XI wieku. Różne jej szkoły rozwijały się aż do połowy XIX wieku, kiedy to wprowadzono zakaz noszenia mieczy przez samurajów. W początkach XVII wieku do treningu zaczęto stopniowo wprowadzać ochraniacze i miecze ćwiczebne pozwalające na zadawanie pełnych cięć, a tym samym na toczenie bezkrwawych pojedynków. Zastosowanie mieczy ćwiczebnych, najpierw drewnianych, a z czasem bambusowych oraz solidnych ochraniaczy wzorowanych na zbroi samurajskiej, pozwoliło ćwiczyć bardziej dynamicznie i toczyć walki sparingowe. Wprowadzone z czasem zasady treningu pozwalały na stopniowe ograniczanie dopuszczalnego obszaru zadawanych cięć, a także eliminacji technik zagrażających bezpieczeństwu walczących. Zasady ćwiczeń wprowadzone wtedy, ewoluując, dały podwaliny temu, co dziś znamy jako kendō.
Do dziś kendō jest cenione nie tylko ze względu na swoją historię i walory wychowawcze, ale również ze względu na swoją bezkontuzyjność i jasne zasady walki. W kendō dozwolone są jedynie ataki na określone miejsca na ciele przeciwnika, zasłaniane przez ochraniacze. Są to cięcia w głowę, przedramię, tułów i pchnięcie w krtań. Aby atak został uznany za poprawny (ippon), musi spełnić odpowiednie kryteria. Jest to część koncepcji ki-ken-tai-ichi, co oznacza “jedność miecza, ducha i ciała”, według której cięcie powinno być wykonane właściwą częścią miecza z odpowiednią siłą, pracą ciała i okrzykiem. Oprócz tego, po akcji należy wykazać czujność i gotowość do dalszej walki. Tylko wtedy atak uznaje się za skuteczny. Ataki przypadkowe nie są uznawane za prawidłowe. To właśnie dlatego w kendō ważne jest dążenie do perfekcji poprzez wyczerpujące treningi i mozolne powtarzanie ćwiczeń mających na celu poprawę nawet drobnych błędów. Dyscyplina, wytrwałość i wysiłek włożone w ten proces przyczyniają się do rozwoju osobowości i charakteru ćwiczących.
Dzisiaj kendō jest sportem uprawianym na szeroką skalę na wszystkich kontynentach, nadzorowanym przez Międzynarodową Federacje Kendō i odpowiednie federacje kontynentalne. W jego ojczyźnie odnotowuje się około 2 miliony trenujących. W Polsce zarejestrowanych jest około 500 ćwiczących w 26 klubach, a na całym świecie liczba zawodników wynosi około 5 mln. Z uwagi na dużą popularność japońskiej kultury i popkultury, z roku na rok rośnie liczba ćwiczących, również w Polsce. Co ciekawe, Reprezentacja Polski jest obecnie uznawana za jedną z najlepszych na świecie – wśród jej osiągnięć można wymienić podwójne 3 miejsce na ostatnich Mistrzostwach Europy i 8 miejsce Reprezentacji Kobiet na ostatnich Mistrzostwach Świata.
Kendō pozostaje niezwykle znane na całym świecie ze względu na swoją bogatą historię i walory wychowawcze. Za sprawą rosnącej popularności kultury japońskiej, jego popularność również wzrasta. Pozostaje nam czekać, aby przekonać się, czy przewyższy liczbą zawodników inne sztuki budō.
Moya Matcha była partnerem Europejskiego Turnieju Kendo dla kobiet, który odbył się 15 lutego 2020 w Warszawie. Artykuł został napisany przy współpracy ze współorganizatorem turnieju, Polskim Związkiem Kendo.